W rocznicę urodzin polskiego astronoma Mikołaja Kopernika obchodzimy Dzień Nauki Polskiej. Święto zostało ustanowione w 2020 roku przez Sejm RP. Konsorcjum Akademickie Katowice Miasto Nauki po raz drugi włącza się w te obchody, aby docenić wysiłki i osiągnięcia naukowców, a także wszystkich pracowników, którzy przyczyniają się do poszerzania naszej wiedzy.

W ramach przygotowań do obchodów Europejskiego Miasta Nauki 2024, uczelnie wskazały sześć ścieżek tematycznych, będących odpowiedzią na najważniejsze wyzwania i problemy współczesnego świata. Ścieżki te są elementem koncepcji, która leży u podstaw budowanego obecnie programu EMN 2024. Program ten powstanie między innymi w oparciu o potencjał siedmiu uczelni. Z okazji Dnia Nauki Polskiej chcemy dziś wspólnie zaprezentować wspomniane ścieżki, krótko opisując wybrane działania Uniwersytetu Śląskiego, Akademii Muzycznej im. K. Szymanowskiego, Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach, Akademii Wychowania Fizycznego im. J. Kukuczki, Politechniki Śląskiej, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego i Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, które uznajemy za mające największy wpływ społeczny.

Klimat i środowisko

Obserwowane na świecie antropogeniczne zmiany klimatu są dziś największym wyzwaniem dla ludzkości. Ich konsekwencją będą m.in. migracje ludności, konflikty zbrojne (np. o dostęp do źródeł wody pitnej), niszczycielskie susze i gwałtowne zjawiska pogodowe oraz nowe choroby. Dlatego tak ważne jest, abyśmy już w tej chwili wprowadzali działania, mające na celu zahamowanie tych zmian i przystosowanie się do zmieniającej się rzeczywistości.

Uczelnie konsorcjum zajmują się badaniami związanymi m.in. z gospodarką niskoemisyjną i jej skutecznym wdrażaniem, transformacją energetyczną i zieloną energetyką, gospodarką obiegu zamkniętego, jakością wody i powietrza, a także zrównoważonymi miastami.

Ekonomia zmian klimatu to temat projektu „ECOnomics4Climate”, realizowanego przez Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach. Przedsięwzięcie obejmuje szereg aktywności naukowych i edukacyjnych, m.in. wykłady, które wygłoszą wybitni zagraniczni badacze.

Na Uniwersytecie Śląskim działa Śląskie Centrum Wody. W lipcu 2022 roku, tuż przed katastrofą ekologiczną na Odrze, naukowcy w ramach projektu „Czysta Odra? Why Not” przeprowadzili badania na drugiej największej rzece Polski. Celem wyprawy była kompleksowa analiza stanu rzeki. Dokonywano pomiarów fizykochemicznych wody w rzece przy użyciu wieloparametrowych sond zanurzeniowych, pobrano próby wody do analizy w laboratoriach, a także zebrano materiał do zbadania okrzemek (glonów). Odkryto m.in. obecność dużej ilości jonów sodu, potasu oraz chlorków i siarczanów w Odrze, co świadczy o jej zanieczyszczeniu.

Od 2021 roku przyglądamy się blisko „rzece-nie rzece” Rawie – płynący przez centrum Katowic ciek wodny, jest w naszych założeniach przyszłym kręgosłupem Zielonej Strefy Nauki. Projekt Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach „Temat: rzeka” został zainicjowany cyklem wykładów pozwalających spojrzeć na Rawę przepływającą przez Katowice, z różnych perspektyw i przez pryzmat odmiennych dziedzin – literatury, sztuki, kultury, a także hydrologii. Podsumowaniem interdyscyplinarnych działań była wystawa „Temat: rzeka”, towarzysząca Światowemu Forum Miejskiemu. Efekty pracy wykładowców i studentów zaprezentowane zostały w byłej siedzibie Muzeum Śląskiego w symbolicznym sąsiedztwie Rawy. Elementem dopełniającym wydarzenie była również gazeta poświęcona ciekowi wodnemu. Z kolei w ramach 6. Śląskiego Festiwalu Nauki KATOWICE powstała publikacja „PrzepRawa. Wywiad z rzeką”. To wyjątkowy zbiór poezji, prozy i fotografii.

Naukowcy z Uniwersytetu Śląskiego współpracujący z Centrum Studiów Polarnych od wielu lat prowadzą badania na Spitsbergenie (Svalbard). W 2022 roku zorganizowane zostały kolejne wyprawy w ten rejon świata. Ich celem był m.in. monitoring oraz obserwacje zmian lodowców południowego Spitsbergenu. Badania dotyczyły zmian środowiska Arktyki pod wpływem przyspieszonego ocieplania klimatu. Podczas jednej z wypraw stwierdzono niezwykle intensywne zmniejszenie zasięgu lodowca Hansa (Hansbreen), który jest stale monitorowany przez naukowców UŚ od 1982 roku. Topnienie powierzchniowe mas lodowych, w połączeniu z większą utratą lodu, prowadzi do dramatycznej transformacji środowiska polarnego. Mniejszy zasięg lodowców to szybsze nagrzewanie przez promienie słoneczne skał i wód, a tym samym dodatkowe lokalne ocieplanie klimatu wzmacniające zmiany globalne.

Politechnika Śląska realizuje projekt EuReComp, bazujący na gospodarce obiegu zamkniętego. Celem jest zapewnienie zrównoważonych metod recyklingu i ponownego wykorzystania materiałów kompozytowych pochodzących z różnych gałęzi przemysłu, takich jak aeronautyka i energia wiatrowa. PŚ wraz z 20 partnerami pracuje nad wprowadzeniem w życie kompleksowego planu zagospodarowania, przetwarzania i ponownego wprowadzenia do obiegu materiałów odzyskanych z odpadów. Wykorzystywane są do tego najnowsze osiągnięcia inżynierii środowiska, inżynierii chemicznej, inżynierii materiałowej i analiz Life Cycle Assessment (LCA). Metodyki opracowane w ramach projektu EuReComp będą dalej testowane i weryfikowane poprzez opracowanie pięciu makiet demonstracyjnych wykonanych z odzyskanych materiałów, udowadniając możliwość produkcji nowych i zrównoważonych pod kątem środowiskowym kompozytów.

Podstawowym założeniem projektu BOLSTER (Bridging Organizations and marginalized communities for Local Sustainability Transitions in EuRope), prowadzonym przez Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach wraz z 11 konsorcjantami, jest włączenie się w działania ukierunkowane na zapewnienie sprawiedliwej transformacji, realizowane w krajach członkowskich Unii Europejskiej oraz w ich regionach. Zadaniem badaczy jest zidentyfikowanie społeczności, które – ze względu na różne ekonomiczne bądź społeczne typy wykluczenia – nie potrafią lub nie chcą zmierzyć się z wyzwaniami zielonej gospodarki i transformacji energetycznej Europy.

Zdrowie i jakość życia

Zdrowie, zarówno fizyczne, jak i psychiczne, to jedne z podstawowych wartości, do których dążymy. Dobre zdrowie i jakość życia to także nazwa trzeciego z 17 celów zrównoważonego rozwoju ONZ. W naszych uczelniach interesuje nas to, jak dbać o jakość życia, szczególnie w czasach kryzysów – pandemii, wojny, rosnących napięć ekonomicznych. Zwiększenie dostępu do usług zdrowotnych i edukacja w zakresie zdrowia to podstawa zrównoważonego rozwoju regionu i jeden z celów Europejskiego Miasta Nauki 2024.

Nasze badania skupiają się między innymi na rewitalizacji obszarów poprzemysłowych, aby w jak najlepszym stopniu służyły lokalnej społeczności. Dobre planowanie przestrzeni publicznych i zazielenianie terenów, umożliwią spędzanie wolnego czasu na świeżym powietrzu. Na zdrowie i jakość życia wpływa także nasza praca. Powstawanie nowych, atrakcyjnych miejsc pracy nie tylko pozwoli zatrzymać młodych ludzi w regionie i przyczyni się do napływu osób z innych rejonów Polski czy z zagranicy, lecz również wpłynie pozytywnie na ich jakość życia. Nasze konsorcjum realizuje wspólny projekt „Wspieranie procesów konsolidacji uczelni”, w ramach którego pracujemy m.in. nad zaplanowaniem przyszłej Zielonej Strefy Nauki jako miejsca poświęconego kontaktowi z wiedzą, ale także miejsca spędzania wolnego czasu.

Artyści Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach przygotowali wystawę mówiącą o wyjątkowym i trudnym doświadczeniu, jakim była pandemia. Pandemia, która oddzieliła nas od siebie w sensie dosłownym – wymuszając dystans, ograniczając dotychczasowe formy kontaktu. Tematem przewodnim wystawy było zagadnienie współ-odczuwania, współ-czucia. W ujęciu twórców są to postawy pozwalające nie tylko na odnalezienie się w obecnej rzeczywistości, ale też projektowanie lepszej, postpandemicznej przyszłości. Wystawę można było oglądać w Rondzie Sztuki do 30 marca 2022 roku.

Powoli wychodzimy z pandemii, jednak to nie oznacza, że już jej z nami nie ma. Dlatego przygotowujemy się aby w przyszłości lepiej radzić sobie z ewentualnymi kolejnymi niebezpieczeństwami. Badacze z Politechniki Śląskiej są autorami sposobu badania zdolności filtracyjnych materiałów masek ochronnych, który pozwoli na testowanie zdolności filtracyjnych materiałów maseczek bez konieczności używania wirusów do przeprowadzenia badań. Rozwiązanie zostało objęte ochroną patentową.

Politechnika Śląska realizuje także projekt Śląskiego Centrum Inżynierskiego Wspomagania Medycyny i Sportu. Celem jest powstanie budynku na potrzeby laboratoriów badawczych inżynierii biomedycznej. Infrastruktura służyć będzie zaawansowanym pracom, a także zostanie udostępniona przedsiębiorstwom, co przyczyni się do rozwoju innowacyjnych technik badawczych i produkcyjnych. Realizacja przedsięwzięcia wpłynie na wzrost konkurencyjności firm regionu i pozwoli na ich uczestnictwo m.in. w polskich i europejskich platformach technologicznych.

W AWF w Katowicach powstało Centrum Badania i Wdrażania Strategii Wspierających Zdrowe Starzenie (RIDage). To przestrzeń, której celem jest dbanie o to, żeby żyć dłużej i zdrowiej, a na starość być sprawnym i niezależnym. Śląski Uniwersytet Medyczny pracuje natomiast nad powstaniem Centrum Fizjoterapii Pediatrycznej i Onkologicznej. Będą znajdować się w nim m.in. specjalnie zaprojektowanie sale do terapii zajęciowej i indywidualnej.

Badacze z Uniwersytetu Śląskiego są autorami i współautorami licznych patentów, które nie tylko poprawiają zdrowie i jakość życia, ale często także je ratują. Przykładem jest cykl wynalazków powstałych we współpracy z naukowcami ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Akademii Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach. Dobrze znana technika ECMO w sytuacji zagrożenia życia, gdy płuca pacjenta przestają działać, pozwala na sztuczne dostarczanie tlenu do organizmu i odprowadzanie dwutlenku węgla w momencie, gdy ciało człowieka nie jest w stanie samoczynnie wykonać tej czynności. Problemem jest jednak to, że zastosowanie urządzenia, składającego się ze specjalnych pomp i oksygenatora, jest mocno inwazyjne i obarczone wysokim ryzykiem. Wykorzystane w urządzeniach membrany nierzadko doprowadzały do powstawania reakcji zapalnej. Nasi naukowcy zaproponowali rozwiązania, polegające na modyfikacji struktury membran. Inspiracją były materiały stosowane już powszechnie w odzieży sportowej czy sprzęcie outdoorowym.

Z kolei naukowcy ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego odkryli sposób otrzymywania profilaktycznych materiałów opatrunkowych do zastosowania w zapobieganiu powstawaniu ran zespołu stopy cukrzycowej. Rozwiązanie zostało objęte ochroną patentową.

SUM realizuje także projekt „Wspólne działanie w sprawie wdrożenia sprawdzonych najlepszych praktyk (w zakresie żywienia)”. Głównym celem jest adaptacja, powielanie i wdrażanie skutecznych interwencji zdrowotnych opartych na praktykach, które okazały się skuteczne (w obszarach zmiany składu żywności, znakowania żywności, prowadzeniu marketingu i zamówień publicznych), przyczyniając się w ten sposób do zwiększenia oferty zdrowych wyborów konsumenckich (m.in. poprzez zmniejszenie ilości soli, cukru i tłuszczów nasyconych z przetworzonej żywności).

Przemysły przyszłości

W ostatnich latach obserwujemy postęp nowoczesnych technologii, w tym związanych ze sztuczną inteligencją czy robotyką. XXI wiek to okres wyraźnych przemian technologicznych, które mają szansę znacznie poprawić jakość życia wielu ludzi.

Uczelnie konsorcjum prowadzą badania dotyczące tego obszaru. Zajmujemy się m.in. tematem gospodarki cyfrowej, sztucznej inteligencji i internetu przyszłości. Interesują nas także sposoby tworzenia rozwiązań transformacyjnych i nowych praktyk gospodarczych, również dla przemysłów tradycyjnych, a także rozwój sektorów kreatywnych, takich jak e-sport oraz gamedev.

Naukowcy z Uniwersytetu Śląskiego opracowali stabilny, czysto organiczny materiał fotoluminescencyjny, który w przyszłości może znaleźć zastosowanie w takich urządzeniach optoelektronicznych, jak nowoczesne diody typu OLED wykorzystywane m.in. do budowy elastycznych wyświetlaczy. Rozwiązanie zostało objęte ochroną patentową.

Śląskie Centrum Inżynierii Prawa, Technologii i Kompetencji Cyfrowych Cyber Science to konsorcjum utworzone przez Uniwersytet Śląski, Naukową i Akademicką Sieć Komputerową – Państwowy Instytut Badawczy NASK, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach oraz Politechnikę Śląską. Współczesne badania naukowe, a także dydaktyka wymagają interdyscyplinarnego ujęcia. Połączenie techniki, prawa, zarządzania oraz nowych technologii w otaczającym nas świecie jest oczywiste. Cyber Science to jedna z pierwszych w Europie jednostek podejmujących badania w zakresie LegalTech oraz Legalengeneering. W październiku 2022 roku uruchomione zostały studia podyplomowe z zakresu tokenizacji i automatyzacji procesów w gospodarce cyfrowej oraz zarządzania cyberbezpieczeństwem.

Projekt „Azymut” Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach zakłada przebadanie systemu do emisji dźwięku 3D oraz oprogramowania do jego obsługi w celu zoptymalizowania i uproszczenia pracy na nim osobom bez wyspecjalizowanej wiedzy oraz wykształcenia inżynieryjnego. System dźwięku immersyjnego, który dzięki współpracy ze studiem Azymut będzie funkcjonował w przestrzeni Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach w Laboratorium Obrazu Ruchomego i Interakcji (LORI), to najnowocześniejsze rozwiązanie do trójwymiarowej spatializacji dźwięku.

Innowacje społeczne

Katowice i cały region Górnego Śląska przeszedł w ostatnich latach niezwykłą metamorfozę – z obszaru jednoznacznie kojarzonego z przemysłem ciężkim i wydobywczym staliśmy się ośrodkiem z dominującą rolą kultury i przemysłu opartego na wiedzy. Za najbardziej znaczące przejawy tej transformacji należy uznać powstanie Strefy Kultury z nową siedzibą Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia, goszczenie trzech festiwali muzycznych z absolutnej krajowej czołówki (najstarszego z nich OFF Festivalu oraz stosunkowo „młodych” Tauron Nowej Muzyki i Fest Festivalu), a także sukces Śląskiego Festiwalu Nauki KATOWICE. Jak to się stało, że przeszliśmy taką transformację? To także jeden z tematów naszych badań.

Zadajemy sobie także pytanie, jak Miasto Nauki powinno wzmacniać i rozwijać życie kulturalne wokół wymienionych instytucji i inicjatyw oraz jak akcentować kulturotwórczą rolę nauki. Interesują nas m.in. istotne zmiany dla rozwoju miasta i regionu oraz analiza potrzeb społecznych. W ramach konsorcjum zajmujemy się również działaniami w zakresie citizen science – nauka obywatelska daje doskonałą szansę na uzyskanie realnego wpływu na pracę naukowców przez mieszkańców Miasta Nauki. Jednym z filarów prowadzonych obecnie działań konsolidacyjnych uczelni jest analiza potencjałów, która ma przynieść odpowiedzi na to, jak wzmacniać realizację procesów citizen science. Istotny jest również realny wpływ mieszkańców na rozwój regionu i umożliwienie im decydowania o tym, jak powinien wyglądać proces zmian.

Obserwatorium Procesów Miejskich i Metropolitalnych to porozumienie ośmiu uczelni i jednostek badawczo-rozwojowych z województwa śląskiego, m.in. Uniwersytetu Śląskiego, Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach, Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach i Politechniki Śląskiej. Trzema głównymi obszarami działań jednostki są procesy miejskie i metropolitalne, rewitalizacja oraz smart city. Obserwatorium zajmuje się badaniami związanymi m.in. z polityką miejską, kapitałem społecznym, strategią rozwoju obszarów metropolitalnych oraz zaangażowaniem organizacji pozarządowych.

Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach w 2022 roku zorganizowała kolejną edycję AGRAFY – Międzynarodowej Konferencji Projektowej, której celem było skłonienie uczestników do refleksji nad kondycją współczesnego projektowania. Coraz częściej – i to również w wiodących ośrodkach naukowo-dydaktycznych – wiara w możliwości dizajnu zostaje podważana. W konfrontacji z narastającymi konfliktami i podziałami społecznymi, radykalizmem postaw zmierzającym w kierunku dyktatury, systemowym wykluczaniem mniejszości, starzejącym się społeczeństwem, globalną pandemią czy zmianami klimatycznymi projektanci czują się bezsilni. Spersonalizowane treści wpuszczone w pięknie zaprojektowane interfejsy niosą ze sobą dodatkowo ryzyko manipulacji, na skalę wcześniej nieznaną. Oczekiwania zmiany świata na lepsze przerastają możliwości samych projektantów. W tej sytuacji może jedynym wyjściem z sytuacji jest zejście z utartych ścieżek poza bezpieczną strefę. Oczywiste jest otwarcie na współpracę ze specjalistami z innych dyscyplin i zdobywanie nowych umiejętności, wspieranie budowania lokalnych społeczności oraz aktywizacji obywatelskiej. Stanowią one wyzwania dla projektanta drugiej dekady XXI wieku. Odwaga w przekraczaniu granic w połączeniu z szacunkiem dla człowieka i planety powinna stać się częścią działań projektanta.

Projekt ExCORE („International Centre of Research Excellence in Transition of COal Regions”) realizowany jest przez Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach ze środków NAWA. Ma na celu stworzenie warunków do sieciowania międzynarodowych zespołów badawczych i prowadzenia wspólnych badań naukowych dotyczących zielonej transformacji regionów węglowych. W ramach przedsięwzięcia utworzone zostanie Międzynarodowe Centrum Doskonałości Naukowej i prowadzone będą badania w czterech obszarach: skutków ekonomicznych, skutków społecznych, ubóstwa i wykluczenia energetycznego oraz wdrażania nowych technologii (Przemysłu 4.0).

Dziedzictwo przemysłowe i kulturowe

Jednym z tematów, którymi zajmujemy się w ramach Europejskiego Miasta Nauki, są procesy transformacji społeczno-gospodarczej w regionach, gdzie obecny był przemysł ciężki. Węgiel nadal odgrywa dużą rolę w naszym regionie – warto na niego patrzeć wielowymiarowo, a nie tylko z perspektywy czarnych brył wydobywanych w kopalniach. Patrząc ku przyszłości, nie możemy zapomnieć wszakże o naszej przeszłości. Ważne, aby mieszkańcy regionu dowiedzieli się jak najwięcej o jego górniczym i przemysłowym dziedzictwie oraz o specyficznej kulturze wytworzonej wokół kopalń i hut. W ramach 6. edycji Śląskiego Festiwal Nauki KATOWICE zaprojektowaliśmy strefę specjalną – Strefę węgla. Uczestnicy mogli wziąć udział m.in. w wykładach, dyskusjach oraz warsztatach. Pokłosiem Strefy węgla jest wystawa „Podziemia. Subterra incognita”, którą można oglądać w Galerii Sztuki Współczesnej BWA w Katowicach do 26 marca.

Interesuje nas również dziedzictwo kulturowe. Dawne dobra kultury są źródłem informacji o tym, jak żyły poprzednie pokolenia, pokazują też historię miejsc oraz ludzi, którzy żyli przed nami.

W naszych badaniach wybiegamy także w przyszłość. Prototypowanie przyszłości pozwoli nam lepiej zrozumieć przyszłe produkty i usługi. Dzięki metodzie foresight możemy prognozować przyszłość w średniej i długiej perspektywie czasowej. Współczesny świat wymaga od nas nabywania i rozwijania coraz to nowych umiejętności. Zajmujemy się m.in. kształtowaniem kompetencji przyszłości, m.in. krytycznego myślenia, analizy i rozwiązywania problemów, przedsiębiorczości, kreatywności czy umiejętności cyfrowych.

Celem międzynarodowego projektu DUST, realizowanego m.in. przez Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, jest zwiększenie zaangażowania obywateli w działania dotyczące zrównoważonej transformacji w regionach węglowych, ze szczególnym wsłuchaniem się w głos niezaangażowanych społeczności ze słabych strukturalnie regionów, zależnych od energochłonnych gałęzi przemysłu. Badania pozwolą na stworzenie zaleceń związanych ze zwiększeniem integracyjnego zaangażowania społeczeństwa w transformację regionów węglowych.

Z kolei projekt „Wpływ długotrwałej emisji zanieczyszczeń – środowiskowe, zdrowotne i społeczno-kulturowe skutki hutnictwa metali nieżelaznych” realizowany jest w ramach Inicjatywy Doskonałości Badawczej Uniwersytetu Śląskiego przez międzynarodowy zespół naukowców. Długotrwała emisja zanieczyszczeń w Katowicach-Szopienicach oddziaływała destrukcyjnie nie tylko na zdrowie mieszkańców, w tym dzieci (tragiczne historie słynnych „ołowików”), lecz również pozostawiła swój ślad w strukturze społecznej dzielnicy i jej środowisku. Projekt łączy reprezentantów humanistyki, nauk o sztuce, społecznych, ścisłych oraz przyrodniczych.

Problemem badawczym podejmowanym w projekcie Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach „Wytatuowani węglem” jest ujawnienie górnośląskiej oraz górniczej tożsamości poprzez wyobrażenia kultury popularnej. Należą do nich tatuaże z motywami górniczymi i regionalnymi. Celem badań jest zarysowanie zagadnienia przynależności do wspólnoty oraz wyborów tożsamościowych właścicieli tatuaży na tle kultury postmodernistycznej. Rezultatem przedsięwzięcia było powstanie publikacji „Wytatuowani Śląskiem” oraz seria wystaw. Projekt prezentowany był również podczas 6. Śląskiego Festiwalu Nauki KATOWICE.

Kreacja i krytyka

Wszyscy lubimy dobre historie, wszyscy lubimy przenosić się do innych światów, w których te historie się rozgrywają, wszyscy potrzebujemy, aby ktoś nam ciekawie te historie opowiedział. Choć budowanie Miasta Nauki polega przede wszystkim na odkrywaniu i łączeniu ze sobą tego, co już istnieje, cały proces ma w sobie również coś z tworzenia „nowego świata”, w którym ma się rozegrać dobra i dobrze opowiedziana historia.

Interesują nas m.in. zagadnienia kreowania i prowadzenia narracji, ale także krytycznego namysłu nad przedsięwziętymi działaniami. Stawiamy również na interdyscyplinarność, ponieważ tylko spojrzenie z wielu różnych perspektyw pozwala stworzyć komplementarną i wewnętrznie spójną rzeczywistość.

W badaniach zajmujemy się również najnowocześniejszymi metodami nauczania. Kształtowanie wśród nie tylko uczniów i studentów, lecz całego społeczeństwa krytycznej refleksji oraz otwartości na drugiego człowieka jest istotne z punktu widzenia zmian, jakie obserwujemy we współczesnym świecie, przesiąkniętym różnego rodzaju fałszywymi informacjami. Z tego powodu ważna jest umiejętność krytycznego myślenia.

Naukowcy z Uniwersytetu Śląskiego we współpracy z międzynarodowym zespołem realizują projekt „E-learning prospects for humanities. ELEPHANT”. Inicjatywa powstała tuż przed początkiem pandemii koronawirusa. Niedługo później w szkołach i na uczelniach tak mało oswojone jeszcze kształcenie zdalne okazało się jedyną możliwą formą kontynuowania nauki. Celem projektu było opracowanie raportu dotyczącego e-learningu. Badania przeprowadzono w Polsce, Litwie, Słowacji, Czechach oraz we Włoszech.

UŚ realizuje także międzynarodowy projekt „Becom. Między interakcją a innowacją – kreowanie przestrzeni komunikacyjnej w świecie cyfrowym”. Celem jest testowanie i wdrażanie innowacyjnych praktyk w obszarze dydaktyki szkolnictwa wyższego. Zakłada, że stworzone rezultaty będą miały charakter praktyczny i uniwersalny dla kadry akademickiej i studentów różnych kierunków, a także dla uczniów i nauczycieli szkół średnich.

„Mamy wpływ” to tytuł wystawy dyplomów licencjackich i magisterskich Wydziału Projektowego Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach. Kilkadziesiąt prezentowanych realizacji jest przeglądem postaw młodych projektantów zebranych wokół zagadnień stanowiących współczesne wyzwania codzienności. Prace odnoszą się do problematyki ciała i zdrowia, tożsamości i dobrostanu, środowiska i technologii, proponując projektowe rozwiązania problemów napotkanych w każdym z tym obszarów. Na wystawie prezentowane są także realizacje dyplomowe skupione wokół kreowania narracji i opowiadania historii, eksplorujące tradycyjne i nowe media, budujące z ich wykorzystaniem wielopoziomowy komunikat.

„Organy na Śląsku” to tytuł konferencji naukowej Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, której kolejna edycja odbyła się w 2022 roku. Wydarzenie dotyczyło zarówno obszarów historycznych, jak i bieżących zagadnień związanych ze stanem badań nad instrumentarium dostępnym w regionie śląskim. AM w Katowicach dba o to, aby przestrzeń publiczna dobrze brzmiała, a świadomość muzyki jako uniwersalnego języka była powszechna. Właśnie dlatego flagowym elementem oferty artystycznej uczelni są cykle koncertów orkiestr akademickich: symfonicznej, dętej oraz barokowej. W 2022 roku zespoły prezentowały zróżnicowany repertuar, od dzieł klasycznych po muzykę filmową czy przeboje rozrywkowe, występując pod dyrekcją znakomitych dyrygentów z Polski i zagranicy.

W skład Konsorcjum Akademickiego Katowice Miasto Nauki wchodzą: Uniwersytet Śląski (lider), Akademia Muzyczna im. K. Szymanowskiego w Katowicach, Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach, Akademia Wychowania Fizycznego im. J. Kukuczki w Katowicach, Politechnika Śląska, Śląski Uniwersytet Medyczny, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach oraz Miasto Katowice (strategiczny partner konsorcjum).