Trwa Tydzień Gór w Mieście Nauki, podczas którego serdecznie zapraszamy na wystawę „Spojrzenie z góry. Archiwum Wandy Rutkiewicz”. Można ją zobaczyć w Muzeum Śląskim w Katowicach. W każdy wtorek wystawa dostępna jest dla zwiedzających bezpłatnie. W pozostałe dni w kasie Muzeum dostępny będzie promocyjny bilet za 1 zł na hasło: „Tydzień Gór”.

Wanda Rutkiewicz zaginęła 31 lat temu na trzeciej co do wysokości górze świata położonej w dalekim wschodnim Nepalu – Kanczendzondze. Przez 30 lat archiwum domowe Wandy pozostawało w ukryciu. Na początku zbiorem zdjęć, negatywów, slajdów opiekował się brat, Michał Błaszkiewicz. Po jego śmierci, dzięki pomocy siostry Wandy, Janiny Fies, archiwum było przechowywane przez filmowców (pod wodzą reżyserki Justyny Tafel), którzy pracują nad filmem fabularnym o Rutkiewicz.

Jednak dopiero praca nad filmem dokumentalnym o wybitnej himalaistce w reżyserii Elizy Kubarskiej spowodowała, że materiał trafił do digitalizacji. Na wystawie zaprezentowane zostaną niepublikowane zdjęcia autorstwa Wandy Rutkiewicz, która była nie tylko pionierką himalaizmu kobiecego w Polsce, ale również wspaniałym fotografem i filmowcem. Materiał fotograficzny był realizowany przez Wandę od początku jej wypraw, m.in. ze zdobycia Mount Everestu w 1978 roku.

W lutym 2023 roku obchodziliśmy osiemdziesiątą rocznicę urodzin wybitnej himalaistki Wandy Rutkiewicz. W 1986 roku jako pierwsza kobieta stanęła na szczycie K2 – co zostało odnotowane w Księdze rekordów Guinnessa. 16 października 2023 roku mija czterdziesta piąta rocznica zdobycia przez Wandę Mount Everestu, najwyższego szczytu Ziemi. Dokonała tego jako trzecia kobieta na świecie, pierwsza Europejka i osoba z Polski.

Osiągnięcia Wandy Rutkiewicz stawiają ją w gronie najlepszych himalaistek w historii.

„Góry były dla mnie miejscem spokoju i wolności, czułam się w nich jak w domu. Wkrótce stały się dla mnie wszystkim, bo byłam w nich szczęśliwa” – mówiła Wanda Rutkiewicz.

O swoich wyprawach i płynących z nich przemyśleniach często pisała w czasopismach o tematyce alpinistycznej, dzieliła się nimi w swoich filmach dokumentalnych oraz chętnie udzielała wywiadów.

Była rzeczniczką środowiska wspinaczkowego kobiet i propagatorką ich samodzielności na wyprawach, a tym samym we wspinaniu wysokogórskim. Charyzmatyczna, odważna, dzielna i zdeterminowana. Była pionierką, emancypantką, wojowniczką i liderką między innymi kobiecej wyprawy na Gaszerbrum III w 1975 roku. Uwielbiała rywalizację, zwłaszcza z kolegami – himalaistami. Była kobietą wielu żywiołów, która pomiędzy kolejnymi wyprawami próbowała swych sił także jako kierowca rajdowy.

Pośmiertnie, w 1994 roku, jako jedna z trzech pierwszych osób Wanda Rutkiewicz została odznaczona Medalem im. Króla Alberta I przyznawanym za wyjątkowe zasługi górskie przez King Albert I Memorial Foundation.

Kibicowała jej cała Polska. Kibicował jej świat.

Rutkiewicz dokumentowała wszystkie swoje wyprawy, była również autorką dokumentów audio-wizualnych. Zdjęcia i filmy wykorzystywała później do prezentacji, by zdobyć fundusze na kolejne wyprawy i spełniać swoje marzenia. Fotografie jej autorstwa prezentowane w Muzeum Śląskim doskonale odzwierciedlają wrażliwość, kolory i piękno miejsc, w których się wspinała.

Są to fotografie prywatne, wykonane na własny użytek, pejzażowe, często ukazujące zmienność warunków panujących w górach wysokich – zamiecie, lawiny, burze śnieżne. Slajdy i negatywy zostały odnalezione po 30 latach od śmierci tej niezwykłej kobiety.

Oprócz zdjęć, które po raz pierwszy zaprezentowała dr Katarzyna Gębarowska – badaczka historii fotografii, kuratorka wystaw fotograficznych, fotografka – podczas Vintage Photo Festival – Międzynarodowego Festiwalu Miłośników Fotografii Analogowej w 2022 roku w Bydgoszczy, na wystawie będzie można zobaczyć także pamiątki i rzeczy związane z Wandą oraz krótki dokument audiowizualny, który specjalnie dla Muzeum realizuje Eliza Kubarska, alpinistka, podróżniczka, artystka rzeźbiarka, której filmy były wielokrotnie nagradzane w Polsce i za granicą na festiwalach filmowych i przeglądach filmowych o tematyce górskiej.

Postaci i dokonaniom Wandy poświęcono wiele publikacji książkowych i prasowych. Do dziś fascynuje, motywuje oraz inspiruje nowe pokolenia.

Szczególne podziękowania dla Pani Janiny Fies, siostry Wandy Rutkiewicz, za udostępnienie zdjęć z jej archiwum.

 Kuratorki wystawy: dr Katarzyna Gębarowska, Beata Lisicka

 Współpraca: Eliza Kubarska

 16.11.2023–31.03.2024  

 Muzeum Śląskie w Katowicach, ul. T. Dobrowolskiego 1 / przestrzeń wystaw czasowych na poziomie -4

Partnerami wystawy są:

Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie
Tatrzański Park Narodowy
Polski Związek Alpinizmu
Teatr Polski w Bielsku-Białej
Pajak
Fundacja Wielki Człowiek

W ramach wydarzeń towarzyszących wystawie „Spojrzenie z góry. Archiwum Wandy Rutkiewicz” przygotowano spotkania związane z tematyką górską (bilet za 1 zł):

• 20.02.2024 / wtorek / godz. 18.30 – Janusz Borowiec, Majesty: O eko odpowiedzialności w produkcji sprzętu do turystyki górskiej. Case study konkursu Skis Re//Defined oraz 
  Magdalena Niziołek, Muzeum Śląskie: Eko design w kolekcji Muzeum Śląskiego.
  Spotkanie tłumaczone na PJM.

Janusz Borowiec – założyciel gdańskiej marki Majesty, oddany narciarz i zwolennik freeskiingu z pasją do kształtowania trendów na rynku narciarskim. Opowie o ekoodpowiedzialności i ekomanifeście przyświecającym marce, która jest liderem w produkcji nart freeridowych oraz doświadczeniach w organizowaniu konkursu Skis Re//Defined dla młodych, kreatywnych osób. Celem konkursu jest promowanie idei upcyklingu, czyli nadawania drugiego życia zużytym nartom, zwrócenie uwagi na surowiec, aby produkt nie był cenniejszy od wykorzystanych do jego produkcji surowców. Uczestnicy konkursu, prezentując swoje pomysły z zakresu wzornictwa użytkowego, przyczyniają się do zmniejszenie zużycia surowców naturalnych oraz maksymalnego ograniczenia odpadów.

Prezentacja pokonkursowych obiektów Skis Re//Defined  jest dostępna dla zwiedzających od wtorku do niedzieli w godzinach 10:00-20:00  w budynku głównym Muzeum Śląskiego w Katowicach w holu kasowym.

Magdalena Niziołek – historyk sztuki, kurator wystaw, kustosz Działu Sztuki Muzeum Śląskiego w Katowicach, która swoje zainteresowania badawcze skupia wokół rzemiosła artystycznego, designu i plakatu polskiego.  Podczas spotkania porozmawiamy o tym, jak ważne i czy w ogóle ważne i potrzebne są konkursy dla młodych projektantów oraz jakie eko obiekty, często wyłonione właśnie w takich konkursach, posiada  w swojej kolekcji Muzeum Śląskie, które od 2020 roku buduje kolekcję designu współczesnego, a pośród nabytków znajdują się także obiekty związane właśnie z szeroko pojętym eko designem.

• 27.02.2024 / wtorek / godz. 18.30 – Jan Krzysztof, Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe: Ocena ryzyka w górach – zacznijmy od Tatr.
  Spotkanie tłumaczone na PJM.
  
  Jan Krzysztof – naczelnik Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego z TOPREM związany od ponad 20 lat. Wykład  obejmować będzie wprowadzenie do tematyki zagrożenia lawinowego w Tatrach i metod oceny ryzyka podczas aktywności zimą w terenie. By móc w pełni korzystać z tych metod konieczne jest pogłębienie tematu na specjalistycznych kursach lawinowych, ale mamy nadzieję, że to wprowadzenie zachęci do udziału w szkoleniach osoby zainteresowane szeroko rozumianą turystyką zimową i skialpinizmem.
• 5.03.2024 / wtorek / godz. 18.30 – Eliza Kubarska: O pracy nad górskimi filmami dokumentalnymi.

Eliza Kubarska – autorka filmu prezentowanego na wystawie „Spojrzenie z góry. Archiwum Wandy Rutkiewicz”, alpinistka, podróżniczka, artystka, reżyserka. Absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, Szkoły Wajdy w Warszawie oraz Liceum Plastycznego w Łodzi. Stypendystka Ministerstwa Kultury i Sztuki. Autorka nagradzanych na świecie filmów dokumentalnych. Debiutowała w 2010 roku obrazem „Co się wydarzyło na wyspie Pam„.  Jej ostatni film „Ściana Cieni” stał się najczęściej nagradzanym filmem polskim o tematyce górskiej (ponad 30 nagród międzynarodowych). Obecnie Eliza prowadzi prace nad pełnometrażowym filmem dokumentalnym o Wandzie Rutkiewicz. Jako alpinistka, w zespole ze swoim mężem Davidem Kaszlikowskim, ma na koncie realizację kilkunastu wypraw, m.in. na Grenlandię, w Karakorum, Atlas Wysoki, do Mali czy tropikalnych dżungli Malezji lub pustynnych gór Jordanii. Autorka zdjęć specjalnych (ekspedycje górskie i podwodne). Założycielka studia filmowego Vertical Vision Film Studio (od 2008). Laureatka Alliance for Mountain Film Grand Prize 2023 – międzynarodowego wyróżnienie przyznawanego twórcom filmów górskich za wyjątkowy wkład w historię kina górskiego. Eliza jest pierwszą kobietą wśród dotychczasowych laureatów.

• 22.03.2024 / piątek / godz. 18.30 – Dr Katarzyna Gębarowska: O fotografii pejzażowej kobiet.

Dr Katarzyna Gębarowska – współkuratorka wystawy „Spojrzenie z góry. Archiwum Wandy Rutkiewicz”. Miłośniczka starych zdjęć, badaczka historii fotografii, kuratorka wystaw fotograficznych, wydawczyni książek, fotografka. Kuratorka wystawy pt. „Eros i Tanatos. Bydgoskie pionierki fotografii zawodowej w Bydgoszczy 1888–1945”. Współautorka książek „Kobiety Fotonu” (2018) oraz „Zawód: fotografistka” (2019), wyróżnionej w konkursie PTWK Najpiękniejsze Książki Roku 2019. Zwyciężczyni drugiej nagrody w konkursie CAS „Odkryj swoje archiwum” Stypendystka Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Prezydenta Miasta Bydgoszczy. Właścicielka Galerii „Fotografistka” w Bydgoszczy. Od 2015 dyrektorka Vintage Photo Festival – Międzynarodowego Festiwalu Miłośników Fotografii Analogowej.